بویی شبیه به قرمه‌سبزی یا خیار سبز احساس که می‌شد. باید سریع سراغ ماسک می‌رفت و به صورت می‌زد؛ اما نه این ماسک و نه پوشش مخصوص، نمی‌توانست تضمینی برای آلوده نشدن به آنچه فضا را فرا می‌گرفت، باشد. اندکی بعد آنچه در هوا بود، بزرگترین دلاورمردان را زمین‌گیر می‌کرد تا قدرت سلاحهای بیولوژیک بتواند صدامیان را پیش بیندازد.
یکی از نگرانی‌های نیروهای ایرانیان برای پیشروی در خاک عراق به قصد سقوط صدام، همین سلاحهای شیمیایی بود؛ سلاح‌هایی که یک کلکسیونشان، می‌توانست به جای سردشت و حلبچه بر سر مردم اهواز و برخی دیگر از شهرهای بزرگ فرود آید و در کمتر از ساعت، فاجعه کشتار چندصدهزار نفری را رقم بزند تا در تاریخ ثبت شود و چنین بود که کار به دشواری گرایید و معادلات تغییر کرد.
صدام حسین از سال 1984 به بعد به طور گسترده از تابون استفاده می‌کرد، ولی این ماده گران و پیدا کردن مواد لازم برای ساخت آن هم سخت بود. او بعد‌ها بیشتر به سراغ گاز وی‌ایکس رفت که قدرت و دوام بیشتری داشت. او در سال 1988 نزدیک 4 تن از این گاز را در اختیار داشت؛ اما ماده شیمیایی که در حجم وسیع‌تری در دسترس او بود، گاز سارین بود.
صدام حسین به گاز خردل هم علاقه داشت، چرا که این گاز اثرات درازمدتی نظیر کوری، انواع سرطان، ناباروری و نقص عضوهای پیش از تولد داشت. گاز اعصاب، گاز تاول‌زا و گازهای عامل خون و... به خوبی می‌توانست معادلات جنگ را تغییر دهد و چندین بار نیز این اتفاق افتاد.
پس از سال‌ها که ردپایی از استفاده پررنگ از این سلاح‌ها نبود، چندی پیش در سوریه استفاده از این سلاح‌ها انجام شد که دو طرف درگیر، یکدیگر را به استفاده از این سلاحهای شیمیایی متهم کردند و این ماجرا آنچنان بالا گرفت که حتی سایه جنگ بر سر سوریه افتاد و دولت سوریه نیز سرانجام حاضر به پذیرش پروتکل منع اشاعه سلاحهای شیمیایی و سلاحهای شیمیایی این کشور نابود شد؛ البته در وضعیتی جالب، رژیم صهیونیستی همسایه سوریه روی یک انبار بزرگ سلاحهای شیمیایی نشسته است.
ایران دهه‌های متمادی است که عضو این کنوانسیون است و روز دوشنبه همین هفته نیز گروهی از قربانیان سلاحهای شیمیایی کشورمان در قالب انجمن حمایت از قربانیان سلاحهای شیمیایی، در مرکز مبارزه با سلاحهای شیمیایی (OPCW) حضور خواهند یافت و از حقوق آسیب‌دیدگان سلاحهای کشتارهای جمعی دفاع خواهند کرد.
در همین زمینه، دکتر حمید صالحی، جانباز 70 درصد شیمیایی و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه ـ که به عضویت هیأت مدیره انجمن دفاع از سلاحهای شیمیایی راهی لاهه خواهد شد و در اجلاس سالیانه منع گسترش سلاحهای شیمیایی سخنرانی خواهد داشت ـ با «تابناک» به گفت‌و‌گو نشست.
* آقای صالحی، اندکی از حضورتان در جبهه‌ها ـ که گویا از چهارده سالگی بوده ـ بگویید؟
ــ بنده سعادت 64 ماه حضور در دفاع مقدس را داشتم و چهار بار در عملیات‌های گوناگون مجروح شدم که آخرین بار، دست روزگار، تقدیر شیمیایی شدن را برایم رقم زد. در عملیات والفجر 8 و فاو سه‌چهارم بدنم تاول زد و اکنون پس از 24 سال، چشم‌هایم پیوند خورده و ریه‌هایم آسیب دیده و پوست بدنم هم وضعیت مناسبی ندارد. دو بار چشمانم پیوند خورده و چشم راستم در نوبت پیوند است. اکنون نیز در دانشگاه علامه طباطبایی، علوم سیاسی تدریس می‌کنم و عضو هیأت مدیره انجمن دفاع از قربانیان سلاحهای شیمیایی هستم.
* هم‌اکنون چند تن از قربانیلن حملات شیمیایی در کشورمان با عوارض این حملات ناجوانمردانه دست و پنجه نرم می‌کنند؟
ــ ما در کشور 110 هزار قربانی سلاحهای شیمیایی داریم که 65 هزار تن پرونده دارند و به کمیسیون رفته و درصد شیمیایی گرفته‌اند. مابقی حتی تشکیل پرونده نداده‌اند و گمنام‌اند. در هیچ کجای دنیا، چنین تراژدی رخ نداده است؛ این جنایت جنگی بزرگ است که می‌توانست زمینه تولید هزاران فیلم مستند و صد‌ها فیلم سینمایی جهان باشد، ولی هیچ گاه به اندازه کافی در سطح جهانی پوشش داده نشد و مظلومیت مردم ایران به گوش و چشم بسیاری از مردم نرسیده است.
* 85 شرکت آلمانی، 19 شرکت فرانسوی، 18 شرکت بریتانیایی و 18 شرکت آمریکایی در زمینه تولید سلاح شیمیایی به رژیم بعث عراق، مواد شیمیایی را مستقیم و غیرمستقیم فروخته‌اند. تاکنون چه کاری برای گرفتن غرامت و حبس عاملان این جنایت جنگی انجام شده است؟
ــ در این باره باید گفت که تنها فانا آن رایت هلندی بود که به واسطه فروش غیرقانونی مواد شیمیایی به رژیم بعث عراق، به 25 سال زندان محکوم شد و هنوز شرکت‌های آلمانی و آمریکایی بدون هیچ پاسخی به بشریت به فعالیت‌هایشان ادامه می‌دهند.
البته این کار را یک هلندی انجام داد. متأسفانه در کشور گام‌های عملی و جدی برای احقاق حقوق 110 هزار مصدوم شیمیایی از شرکت‌های تولیدکننده این مواد برنداشته‌ایم. البته دانشگاه علامه در این زمینه با برگزاری یک همایش بین‌الملل، درصدد برآمده که گام‌هایی بردارد که به امید خدا حق این قربانیان را از عاملانش بگیریم.
* نشست سالیانه مرکز مبارزه با سلاحهای شیمیایی تا چه اندازه در این زمینه نقش دارد؛ درباره این رویداد سالیانه بگویید؟
ــ همان گونه که می‌دانید، دو نهاد بین‌المللی در لاهه هلند هستند که اولی، دادگاه لاهه، است و دیگری مرکز مبارزه با سلاحهای شیمیایی (OPCW) که 190 عضو دارد و همه اعضا متعهد شدند، سلاحهای شیمیایی‌شان را از میان ببرند. هجده سال است اجلاس سالیانه‌ای در این زمینه برگزار می‌کنند و این نهاد بین‌المللی به جهت حضور فعالانه‌اش در حوزه محدودسازی استفاده از سلاحهای شیمیایی، جایزه صلاح نوبل اخیر را نیز دریافت کرده است. انجمن حمایت از قربانیان سلاحهای شیمیایی ایران نیز در سه دوره اخیر این مجمع حضور فعال داشته و در این دوره نیز هست.
علاوه بر بنده، محمدحسین شگرف نخعی، جانباز شیمیایی 70 درصد و عضو داوطلب موزه صلح تهران، دکتر محمدرضا سروش مدیرعامل انجمن حمایت از قربانیان سلاحهای شیمیایی، دکتر شهریار خاطری، مدیر روابط عمومی و بین‌الملل انجمن حمایت از قربانیان سلاحهای شیمیایی و پزشک نیز در گروه اعزامی به لاهه حضور دارند و البته قرار است گروهی از مردمی که در بمباران شیمیایی سردشت آسیب‌های جبران ناپذیری دیدند، راهی لاهه شوند و صدای مظلومیتشان را جهانیان بشنوند.
* به گمانم ایران تنها کشوری است که قربانیانی در این اجلاس دارد که با گوشت و پوست عوارض این سلاح‌ها را درک کرده است؟
ــ همین طور است. در جنگ جهانی اول طیف وسیعی از سلاحهای شیمیایی استفاده شده، ولی پس از جنگ جهانی اول، دیگر سلاحهای شیمیایی استفاده نشد و حتی نازی‌ها نیز به واسطه آسیب‌هایی که در جنگ جهانی اول از قبل این سلاح‌ها دیده بودند، حاضر نشدند از این سلاحهای کشتار جمعی در جنگ جهانی دوم بهره گیرند.
این روند ادامه داشت تا اینکه صدام حسین در جنایتی بی‌سابقه، بیش از سیصد بار علیه رزمندگان و مردم ایران و عراق از انواع سلاح شیمیایی با عوارض گوناگون استفاده کرد و این در حالی بود که عراق خود از امضا‌کنندگان پروتکل‌های 1925 ژنو است. به رغم تعهدات بین‌المللی ژنو، متأسفانه کشورهای مدعی حقوق بشر، مانع عراق نشدند که استفاده از این سلاح‌ها را متوقف کنند، تا اینکه دوره‌ای فرارسید که همین سلاح‌ها دستمایه طرف غربی برای براندازی رژیم صدام شد.
* پیشینه فعالیت انجمن دفاع از قربانیان سلاحهای شیمیایی و به ویژه فعالیت‌های بین‌المللی در این سطح به چه دورانی باز‌می‌گردد؟
ــ دوازده سال است که انجمن دفاع از قربانیان سلاحهای شیمیایی را تشکیل دادیم و هر ساله برای سخنرانی به آنجا دعوت می‌شویم و همزمان نمایشگاهی از آثار قربانیان شیمیایی برپا می‌کنیم. گویا حضور نظام‌های سلطه ـ که ایران را به حمایت از خشونت طلبان متهم می‌کنند ـ و نیز قربانیان زنده در کنار دبیرکل و اعضای سازمان ملل در این کنفرانس ـ که روز دوشنبه برگزار می‌شود ـ می‌تواند نشان دهد که مظلوم کیست و نگاه جامعه جهانی را تغییر دهد.
در چند سال اخیر، سفارت ایران در هلند، حمایت بی‌دریغی از جانبازان کرده است؛ بنابراین، جا دارد از آقای عراقچی، معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، آقای غریب آبادی سفیر ایران در لاهه و آقای دکتر حسین امیرعبداللهیان، معاون عربی آفریقایی وزارت امور خارجه، تشکر کنیم که انصافاً جانبازان را همراهی می‌کنند و در این تجمعی که متشکل از اعضای کنوانسیون است، زمینه‌ای فراهم آوردند که جانبازان شیمیایی، بتوانند مظلومیت خودشان را به جهانیان برسانند.
